مولتی متر و نحوه عملکرد آن

مولتی متر و نحوه عملکرد آن

در این مقاله از سلسله مقالات ایلکوشاپ در تلاش هستیم تا شما را با مولتی متر و نحوه عملکرد آن آشنا نماییم. مولتی متر را می‎توان دستگاهی دانست که به منظور اندازه گیری چند کمیت الکتریکی از جمله جریان، ولتاژ، مقاومت الکتریکی، ظرفیت خازنی و موارد دیگر مورد استفاده قرار می‎گیرد. بنابراین می‎توان با استفاده از مولتی متر، عملکرد صحیح یا مشخصه‎های کلی قطعات الکتریکی یا الکترونیکی را به درستی ارزیابی نمود.

تکنسین‎هایی که در صنعت ابزاردقیق فعالیت دارند، می‎دانند که به مولتی متر، آوومتر (Avometer) نیز گفته می‎شود که A مخفف آمپر (Amperage)، V مخفف ولت (Voltage) و O مخفف اهم (Ohm) می‎باشد. به این دلیل که با استفاده از مولتی متر می‎توان سه کمیت ولتاژ، آمپر و جریان را اندازه گرفت.

مولتی متر را می‎توانیم از جمله ضروری‎ترین ابزار مهندسین، تعمیرکاران و تکنسین‎های صنعت برق و الکترونیک دانست که در کنار اسیلوسکوپ به طور حتم در هر کارگاه، آزمایشگاه، یا تعمیرگاهی موجود می‎باشند. مولتی متر، شامل دو نوع آنالوگ یا عقربه‎ای و دیجیتالی یا رقمی می‎شود. البته به هیچ عنوان پیشنهاد نمی‎شود که از نوع آنالوگ مولتی مترها استفاده نمایید.

بخش‎های اصلی مولتی متر

در این بخش از مقاله مولتی متر و نحوه عملکرد آن شما را به صورت لیست وار، با بخش های اصلی مولتی متر آشنا کرده و در مقالات بعدی به تفصیل به بیان هر کدام از قسمت‎ها خواهیم پرداخت.

• پایانه‎ها یا پراب‎ها
• دکمه های تنظیم کننده (Setting button)
• کلید انتخاب (Selector button)
• صفحه دیجیتال

در مولتی‎مترها، کمیت الکتریکی مورد اندازه گیری، را می‎توان محاسبه کرد و حدود آن را نیز می‎توانیم با استفاده از یک کلید انتخاب (Selector button) قابل چرخش، انتخاب نمود. کمیت های الکتریکی که در مولتی متر قابل اندازه گیری است، شامل V یا اختلاف پتانسیل، A یا شدت جریان، اهم یا مقاومت الکتریکی می شود که هم برای جریان متناوب (AC) و هم برای جریان مستقیم (DC) به کار برده می‏شود.

مولتی متر و نحوه عملکرد آن

چگونگی تست پیوستگی یا تست اتصال در مولتی مترها

از جمله پرکاربردترین و ضروری‎ترین تست‎ها در تعمیرات الکتریکی، تست پیوستگی یا تست اتصال است. به منظور اطمینان از این که دو وسیله اتصال الکتریکی با هم دارند یا نه، می‎توان از تست اتصال استفاده نمود. در صورتی که اتصال پیوسته برقرار نباشد، جریان الکتریکی به راحتی از سمتی به سمت دیگر منتقل می‎شود. در صورتی که اتصال برقرار نباشد، به این معنی است که در مدار قطعی وجود دارد.

گام اول تست پیوستگی مولتی متر

پیش از شروع تست، می‎بایست اطمینان حاصل کنید که جریان ورودی به دستگاه مولتی متر قطع شده و از دستگاه یا مداری که قرار است تست گرفته شود، جریانی رد نشود. به همین سبب، می‎بایست دستگاه را خاموش نموده و آن را از پریز جدا سازید و سپس باتری‎های آن را جدا نمایید.

• در ابتدا پراب سیاه را به پورت COM در مولتی متر اتصال دهید.
• پراب قرمز را به پراب VOMA متصل نمایید.

گام دوم تست پیوستگی مولتی متر

در گام دوم، شما می بایست دستگاه مولتی متر را روشن کرده و کلید انتخاب یا selector را در حالت اتصال پیوستگی تنظیم کنید. (توجه: حالت اتصال یا پیوستگی به صورت یک آیکون موج صوتی، مشخص شده است). البته فراموش نکنید که تمامی مولتی مترها، مجهز به این حالت پیوستگی نیستند. در صورتی که با مولتی متری کار می کنید که این حالت را ندارد، می‎بایست آموزش را از گام پنجم به بعد ادامه دهید.

گام سوم تست پیوستگی مولتی متر

شما به این صورت می‎توانید پیوستگی یا اتصال را در مولتی مترها تست نمایید که میزان جریان اندکی را از پراب ارسال نموده و میزان جریان دریافتی را با استفاده از یک پراب دیگر بررسی کنید.

در صورتی که پراب‎ها به یکدیگر متصل نباشند (چه اتصال مستقیم چه با ارتباط با یک مدار دیگر) و صفحه نمایش ما، مقدار صفر (یا هر عددی نزدیک به صفر) را نشان دهد، مولتی متر شروع به خطا دادن می‎کند و این خطا را با بوق زدن نشان می‎دهد (صدای بیب). این صدای بوق مانند بیانگر این است که پیوستگی یا اتصال در مدار وجود ندارد.

در صورتی که جریان در مدار موجود، قابل تشخیص نباشد، می توان نتیجه گرفت که هیچ اتصالی در مدار وجود ندارد. بنابراین می‎توان گفت که صفحه نمایش 1 یا OL (حلقه باز یا Open Loop) را  نمایش می‎دهد.

گام چهارم تست پیوستگی مولتی متر

به منظور تکمیل تست اتصال، یک پراب را می‎توان به انتهای هر مدار یا دستگاه تست، متصل نمایید. به همان صورت پیشین، در صورتی که جریان در مدار شما اتصال نداشته باشد، صفحه نمایش مقدار صفر یا مقداری نزدیک به صفر را مشخص می‎نماید و ممکن است مولتی متر آلارم بدهد (بوق بزند).

در صورتی که صفحه نمایش 1 یا Open Loop (حلقه باز) باشد، هیچ اتصال یا پیوستگی در آن موجود نیست. به عبارت دیگر هیچ راهی برای عبور جریان الکتریکی از یک پراب به پراب دیگر وجود ندارد و مدار در قسمت قطع، واقع است.

نکته قابل توجه این است که اتصال، به مسیر بستگی ندارد. به این معنا که اهمیتی ندارد که کدام پراب به کدام بخش از مدار متصل گردد. در این شرایط قادر هستید پراب ها را جابه جا نمایید ولی استثنائاتی هم در آن موجود است. به طور مثال اگر در مدار، دیود موجود باشد، دیود مشابه یک شیر یکطرفه عمل می‎کند چون که اتصال را تنها در یک جهت نشان می‎دهد.

گام پنجم تست پیوستگی مولتی متر

در صورتی که مولتی متر، به صورت حالت پیوسته یا متصل نباشد، باز هم می‎توان تست اتصال را انجام داد.

کلید انتخاب یا سلکتور، به پایین ترین مقدار در حالت مقاومت می‎چرخد. مقاومت در این شرایط، با اهم اندازه گیری شده و با اهم نشان داده می‎شود.

گام ششم تست پیوستگی مولتی متر

در این شرایط، مولتی مترجریان اندکی را از طریق پراب ارسال می‎نماید و جریانی که به واسطه پراب دیگری دریافت می‎گردد، قابل اندازه گیری خواهد شد (درصورتی که جریان در آن وجود داشته باشد).

در صورتی که  پراب به همدیگر متصل شده باشد (چه با اتصال مستقیم چه از طریق رابطه با یک مدار اتصال) و صفحه نمایش مقدار صفر (یا نزدیک به صفر حدود 8/0) را می تواند نشان دهد. به همین ترتیب اتصال یا پیوستگی نیز در مدار برقرار می‎گردد. مقاومت بسیار کم، یکی دیگر از راه‎هایی است که می‎توانیم بگوییم اتصال برقرار است.

در صورتی که هیچ جریانی در مولتی متر قابل شناسایی نباشد، می‎توان نتیجه گرفت که هیچ اتصالی در آن وجود ندارد. در این شرایط صفحه نمایش عدد 1 یا Open loop را نشان خواهد داد.

گام هفتم تست پیوستگی مولتی متر

همانطور که پیشتر گفته شد، به منظور کامل کردن تست اتصال، یک پراب را می‎توان به انتهای مدار یا دستگاه مورد نظر متصل نمود.

همانطور که پیشتر اذعان شد، اتصال وابسته به مسیر نیست. به این معنا که اهمیت ندارد کدام پراب به کدام قسمت در مدار اتصال داشته باشد. در صورتی که جریان در مدار برقرار شود، مقدار صفر (یا مقدار نزدیک به صفر) در صفحه نمایش، مشاهده خواهد شد.

انواع مولتی متر

تست ولتاژ مولتی متر

گام اول تست ولتاژ مولتی متر

در ابتدا پراب سیاه رنگ را به پورت COM مولتی متر متصل نمایید.

سپس پراب قرمز را به پورت VmA متصل نمایید.

گام دوم تست ولتاژ مولتی متر

در ابتدا مولتی متر را روشن نمایید و کلید انتخاب را به حالت ولتاژ DC (با V نشان داده می‎شود) تنظیم نمایید.

تقریبا می‎توان گفت که همه دستگاه های الکترونیکی مصرفی روی ولتاژ DC یا به صورت جریان مستقیم کار کند. ولتاژ AC یا جریان متناوب، از طریق خطوط برق به منازل شما انتقال می‎یابد، بسیار خطر آفرین بوده و فراتر از بحث ما است.

با استفاده از بسیاری از مولتی مترها، نمی‎توان قابلیت شناسایی رنج خودکار را تنظیم نمود. بنابراین به منظور اندازه گیری و انجام تست، شما می بایست محدوده دقیقی را برای ولتاژ مورد نظر خود تنظیم نمایید.

فراموش نکنید در صورتی که اطمینان ندارید، همیشه با بالاترین تنظیم، کار خود را شروع کنید.

گام سوم تست ولتاژ مولتی متر

پراب قرمز را میبایست روی پایانه مثبت و پراب سیاه را روی پایانه منفی قرار داد.

در صورتی که محدوده انتخابی شما چندان بالا نباشد، شاید نتوانید جواب دقیقی به دست آورید. در صورتی که محدوده تنظیمی خیلی پایین باشد، مولتی متر به آسانی 1 یا مدارات حلقه باز (Open loop) را می‎خواند و نشان دهنده این است که ولتاژ بیش از حد بوده یا خارج از محدوده قرار دارد. در این شرایط مولتی متر آسیبی ندیده و می بایست کلید انتخاب در محدوده بالاتری تنظیم گردد.

گام چهارم تست ولتاژ مولتی متر

با استفاده از تنظیم صحیح محدوده کلید انتخاب، ولتاژ 42/9 نمایش داده خواهد شد. برای معکوس سازی پراب ها، هیچ آسیبی به مولتی متر وارد نمی‎شود. تنها مقدار در صفحه نمایش به صورت منفی نشان داده می‎شود.

تست مقاومت مولتی متر

گام اول تست مقاومت مولتی متر

پیش از شروع، می بایست اطمینان حاصل کنید که جریان دستگاه قطع شده باشد و از مدار یا دستگاه مورد تست، جریان عبور ننماید. به همین سبب، دستگاه خاموش شده و می بایست آن را از پریز جدا کرده و باتری های آن را بردارید.

• پراب سیاه را به پورت COM مولتی متر متصل نمایید.
• پراب قرمز را به پورت vmA متصل نمایید.

گام دوم تست مقاومت مولتی متر

در ابتدا مولتی متر را روشن نموده و کلید انتخاب را روی موقعیت مقاومت، تنظیم نمایید. مقاومت به همین ترتیب با واحد اهم اندازه گیری شده و با نماد اهم نشان داده می‎شود.

بسیاری از مولتی مترها، اندازه گیری در محدوده خودکار ندارند. به این معنا که می بایست در ابتدا محدوده صحیح مقاومت را اندازه گیری نمایید. در صورتی که اطمینان ندارید از چه مقاومتی استفاده نمایید، می‎توانید از بالاترین حد، کار خود را شروع کنید.

گام سوم تست مقاومت مولتی متر

یک پراب را در بخش انتهایی دستگاه مورد تست، قرار دهید. اهمیتی ندارد که پراب‎ها به کدام قسمت مدار متصل باشد چرا که مقاومت، هیچ مسیر مشخصی ندارد.

در صورتی که ولتاژ خوانده شده توسط مولتی متر، نزدیک به مقدار صفر باشد، می‎توان نتیجه گرفت که اندازه گیری آن بسیار بالا است. بنابراین کلید انتخاب را می‎توان یک درجه پایین تر چرخاند.

در صورتی که مینیمم میزان مقاومت را در نظر بگیرید، مولتی متر به آسانی 1 یا Open loop را می‎خواند، در این حالت نشان می‎دهد که مقاومت بیش از حد یا خارج از محدوده است، در این موارد می بایست کلید انتخاب را در یک محدوده بالاتر تنظیم نمود.

اتفاق دیگری که شاید بیفتد این است که مدار یا دستگاه اتصال برقرار نباشد، در این شرایط، این مقاومت، مقدار بی نهایت را نشان خواهد داد.

مداری که اتصال یا پیوستگی دارد، در تست مقاومت همیشه 1 یا Open loop را نشان می‎دهد.

گام آخر تست مقاومت مولتی متر

با تنظیم مولتی متر در یک محدوده صحیح، خواهیم توانست مقاومت را به اندازه 04/1 کیلو اهم، دریافت نماییم.